AI đang tái định nghĩa thế giới việc làm

Thế giới việc làm đang trải qua những thay đổi mạnh mẽ chưa từng có. Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm viễn tưởng mà đã thâm nhập sâu vào hoạt động kinh doanh, làm thay đổi căn bản cách thức vận hành của doanh nghiệp và định hình lại toàn bộ cấu trúc việc làm. Theo dự báo của McKinsey, đến năm 2030, AI sẽ tự động hóa khoảng 30% các công việc hiện tại, buộc hàng trăm triệu người phải chuyển đổi nghề nghiệp.

Ông Lê Văn C, CEO Công ty Tư vấn Quản trị, khẳng định: "AI không phải là mối đe dọa mà là động lực chuyển đổi. Doanh nghiệp nào biết tận dụng AI để tăng cường năng lực con người thay vì thay thế họ sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội trong thập kỷ tới."

Đối với doanh nghiệp Việt Nam, cuộc cách mạng AI mang đến cơ hội vươn tầm nhưng cũng đặt ra thách thức lớn. Trong khi 85% công việc của năm 2030 chưa từng tồn tại ngày nay, chỉ có 15% doanh nghiệp Việt Nam có chiến lược nhân tài phù hợp để thích ứng với thay đổi này. Đây là khoảng cách nguy hiểm cần được thu hẹp ngay lập tức.

Sự chuyển dịch của thị trường lao động dưới tác động của AI

AI đang làm thay đổi bản chất của công việc trên quy mô toàn cầu. Các vị trí thực hiện nhiệm vụ lặp lại, dự đoán được đang dần bị tự động hóa, trong khi những công việc đòi hỏi óc sáng tạo, trí tuệ cảm xúc và tư duy phản biện lại gia tăng giá trị.

Tại Việt Nam, ngành CNTT đang chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ nhất. Theo khảo sát của Navigos Group, 63% vị trí lập trình viên backend truyền thống có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi AI tạo sinh, trong khi nhu cầu về chuyên gia AI, machine learning, và phân tích dữ liệu lớn tăng gấp 3 lần trong vòng 2 năm qua.

Các ngành khác như tài chính, kế toán, chăm sóc khách hàng và ngay cả y tế, luật pháp cũng đang trải qua những thay đổi sâu sắc. Đặc biệt, tại các công ty dịch vụ tài chính, AI đang tự động hóa nhiều quy trình phân tích, đồng thời tạo ra nhu cầu mới về những chuyên gia có khả năng kết hợp giữa hiểu biết tài chính và công nghệ.

Trong bối cảnh chuyển đổi nhanh chóng, khoảng cách kỹ năng ngày càng lớn là một trong những thách thức nghiêm trọng nhất mà doanh nghiệp phải đối mặt. Theo báo cáo của Deloitte, 67% nhân viên toàn cầu cho rằng kỹ năng của họ sẽ trở nên lỗi thời trong 3-5 năm tới.

Tại Việt Nam, tình hình còn đáng lo ngại hơn. Theo khảo sát của ManpowerGroup Vietnam, 74% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tìm kiếm ứng viên có kỹ năng phù hợp với kỷ nguyên AI. Đặc biệt, các kỹ năng như hiểu biết về AI, phân tích dữ liệu và an ninh mạng đang thiếu trầm trọng.

Một giám đốc nhân sự của một tập đoàn bán lẻ lớn tại Việt Nam chia sẻ: "Chúng tôi không thể tìm đủ chuyên gia phân tích dữ liệu để xây dựng hệ thống dự báo nhu cầu bằng AI. Đây là thách thức lớn nhất của chúng tôi hiện nay, và nó đang cản trở chiến lược chuyển đổi số của công ty."

Những kỹ năng mới trở nên quan trọng trong kỷ nguyên AI

Trong kỷ nguyên AI, một số kỹ năng công nghệ đang trở nên thiết yếu. Đầu tiên là AI literacy - khả năng hiểu bản chất, tiềm năng và giới hạn của AI, từ đó đưa ra quyết định hiệu quả về việc ứng dụng AI trong công việc. Tiếp theo là phân tích dữ liệu - khả năng thu thập, xử lý và giải thích dữ liệu để đưa ra quyết định dựa trên bằng chứng. Lập trình và tự động hóa cũng trở nên quan trọng, đòi hỏi hiểu biết cơ bản về code và khả năng tự động hóa các quy trình lặp lại. Cuối cùng, trong thời đại dữ liệu trở thành tài sản quý giá, hiểu biết về an ninh mạng là yêu cầu bắt buộc.

Trong khi AI có thể thay thế nhiều nhiệm vụ kỹ thuật, một số kỹ năng mềm lại trở nên giá trị hơn bao giờ hết. Sáng tạo và đổi mới - khả năng nghĩ ra những ý tưởng mới, kết nối các khái niệm khác nhau và tạo ra giải pháp đột phá. Tư duy phản biện - khả năng đánh giá thông tin, phân tích vấn đề từ nhiều góc độ và đặt câu hỏi đúng đắn. Trí tuệ cảm xúc - khả năng nhận thức, quản lý cảm xúc của bản thân và người khác, và tạo dựng mối quan hệ hiệu quả. Khả năng học hỏi liên tục - tư duy phát triển và sẵn sàng học hỏi suốt đời trở thành yếu tố quyết định sự thành công.

TS. Nguyễn Văn A, Giám đốc Viện Nghiên cứu Quản trị Nhân sự, nhận định: "Trong kỷ nguyên AI, sự kết hợp giữa kỹ năng công nghệ và kỹ năng con người sẽ tạo ra giá trị lớn nhất. Người lao động cần phát triển kỹ năng công nghệ vừa đủ để làm việc hiệu quả với AI, đồng thời không ngừng nâng cao những kỹ năng mềm mà AI khó có thể thay thế."

Chiến lược phát triển và giữ chân nhân tài

Trong bối cảnh kỹ năng nhanh chóng lỗi thời, doanh nghiệp cần xây dựng mô hình upskilling (nâng cao kỹ năng) và reskilling (đào tạo lại) hiệu quả. Đây không chỉ là vấn đề đào tạo mà còn là chiến lược giữ chân nhân tài then chốt.

Mô hình 70-20-10 đã được chứng minh hiệu quả, trong đó 70% học tập diễn ra thông qua trải nghiệm công việc và dự án thực tế, 20% thông qua tương tác xã hội, mentoring và coaching, và 10% thông qua đào tạo chính thức.

Vingroup đã áp dụng thành công mô hình này khi chuyển đổi 3.000 kỹ sư ô tô sang lĩnh vực công nghệ. Họ kết hợp đào tạo chính thức với việc giao dự án thực tế, tạo cơ hội học tập từ thực tiễn. Kết quả là 85% kỹ sư đã chuyển đổi thành công sang lĩnh vực mới, giúp tập đoàn tiết kiệm hàng triệu đô la chi phí tuyển dụng.

Trong thời đại AI, kiến thức và kỹ năng có "thời hạn sử dụng" ngày càng ngắn. Doanh nghiệp cần tạo môi trường khuyến khích học tập liên tục, không chỉ để đáp ứng nhu cầu hiện tại mà còn để chuẩn bị cho tương lai.

Microsoft là ví dụ điển hình với chuyển đổi từ văn hóa "Know-it-all" sang "Learn-it-all" dưới sự lãnh đạo của CEO Satya Nadella. Họ xây dựng nền tảng học tập Microsoft Viva, cho phép nhân viên tiếp cận tri thức một cách linh hoạt, học theo nhu cầu và tự định hướng phát triển.

Tại Việt Nam, Tanca đang cung cấp hệ thống Quản lý Học tập (LMS) tích hợp AI, giúp doanh nghiệp xây dựng văn hóa học tập hiệu quả. Hệ thống này không chỉ cung cấp nội dung đào tạo chuẩn mà còn đề xuất các khóa học phù hợp cho từng nhân viên dựa trên phân tích khoảng cách kỹ năng và xu hướng thị trường.

Cân bằng giữa AI và nhân lực

Cách tiếp cận hiệu quả nhất đối với AI không phải là sử dụng nó để thay thế con người mà là tăng cường năng lực con người. Mô hình "AI tăng cường" (AI augmentation) cho phép con người và AI cùng làm việc, phát huy điểm mạnh của cả hai.

PwC ước tính rằng AI sẽ tạo ra 97 triệu việc làm mới vào năm 2025, nhiều hơn số việc làm bị thay thế. Tuy nhiên, đây sẽ là những vị trí đòi hỏi sự kết hợp giữa kỹ năng công nghệ và kỹ năng con người.

Một ngân hàng lớn tại Việt Nam đã áp dụng mô hình này bằng cách triển khai AI để phân tích hồ sơ khách hàng và đề xuất sản phẩm, trong khi để nhân viên tập trung vào việc xây dựng mối quan hệ và tư vấn tài chính cá nhân hóa. Kết quả là năng suất tăng 40% và sự hài lòng của khách hàng cải thiện đáng kể.

Doanh nghiệp cần phân tích cẩn thận để xác định những công việc và kỹ năng nào có nguy cơ cao bị tự động hóa ("high-risk zone") và những khu vực nào AI khó có thể thay thế ("safe zone").

Các vị trí có nguy cơ cao thường liên quan đến nhiệm vụ lặp lại, tuân theo quy trình cố định và ít đòi hỏi tương tác xã hội phức tạp. Ngược lại, các vị trí trong "safe zone" thường đòi hỏi trí tuệ cảm xúc cao, sáng tạo, giải quyết vấn đề phức tạp và đưa ra phán đoán dựa trên nhiều yếu tố.

Doanh nghiệp cần có kế hoạch rõ ràng để đào tạo lại nhân viên từ "high-risk zone" sang "safe zone", thiết kế lại công việc để tận dụng tối đa AI trong các nhiệm vụ lặp lại, và tạo ra vai trò mới kết hợp giữa công nghệ và con người.

Xây dựng lộ trình phát triển nhân tài trong kỷ nguyên AI

Bước đầu tiên trong việc xây dựng lộ trình phát triển nhân tài là đánh giá khoảng cách giữa kỹ năng hiện có và kỹ năng cần thiết trong tương lai. Doanh nghiệp cần xác định danh mục kỹ năng quan trọng cho tương lai, đánh giá trình độ hiện tại của nhân viên, phân tích khoảng cách và ưu tiên các lĩnh vực cần phát triển.

Tanca cung cấp công cụ Skill Cloud Base giúp doanh nghiệp thực hiện việc này một cách khoa học. Hệ thống này phân tích xu hướng kỹ năng trên thị trường, đánh giá năng lực hiện tại của đội ngũ, và xác định khoảng cách cần thu hẹp.

Thay vì áp dụng cách tiếp cận "one-size-fits-all", doanh nghiệp cần xây dựng lộ trình phát triển riêng cho từng nhân viên, dựa trên năng lực và kỹ năng hiện tại, tiềm năng và nguyện vọng cá nhân, cùng nhu cầu của tổ chức trong tương lai.

Hệ thống Career Hub của Tanca cho phép nhân viên thấy được cơ hội phát triển và lộ trình thăng tiến, đồng thời cung cấp cho họ tài nguyên học tập phù hợp với mục tiêu cá nhân.

Học tập thực sự hiệu quả khi được áp dụng vào thực tế. Doanh nghiệp cần tạo ra các "playground" để nhân viên thử nghiệm kỹ năng mới trong môi trường an toàn.

Một công ty công nghệ tại TP.HCM đã triển khai "Innovation Lab" - nơi nhân viên có thể dành 20% thời gian để thử nghiệm ý tưởng mới và phát triển dự án cá nhân. Nhiều sản phẩm thành công của công ty đã bắt nguồn từ sáng kiến này.

Tanca cung cấp tính năng Flex Team, cho phép nhân viên tham gia vào các dự án đa dạng và phát triển kỹ năng mới. Đây là cách hiệu quả để học tập qua thực hành và mở rộng mạng lưới trong tổ chức.

Case study: Singapore Airlines và Chiến lược "Digital Talent"

Singapore Airlines là ví dụ điển hình về doanh nghiệp đã thành công trong việc chuyển đổi nguồn nhân lực để thích ứng với kỷ nguyên AI. Thay vì sa thải nhân viên để tuyển dụng người mới có kỹ năng số, họ đã triển khai chiến lược upskilling toàn diện.

Chương trình "Digital Talent" của Singapore Airlines kết hợp đánh giá kỹ năng số cho toàn bộ nhân viên, xây dựng lộ trình học tập cá nhân hóa, tạo cơ hội áp dụng kỹ năng mới vào dự án thực tế và mentoring từ các chuyên gia công nghệ.

Kết quả là 80% nhân viên đã được đào tạo kỹ năng số, giúp hãng hàng không tiết kiệm 28 triệu USD chi phí tuyển dụng và đào tạo. Đặc biệt, Singapore Airlines đã phục hồi sau đại dịch COVID-19 nhanh hơn 40% so với các đối thủ cạnh tranh, chủ yếu nhờ vào khả năng áp dụng AI và phân tích dữ liệu để tối ưu hóa hoạt động.

Kết luận: Thời điểm hành động là ngay bây giờ

Cuộc cách mạng AI không chờ đợi ai. Doanh nghiệp Việt Nam cần hành động ngay để xây dựng đội ngũ nhân tài sẵn sàng cho tương lai. Chiến lược quản lý nhân tài trong kỷ nguyên mới cần tập trung vào đánh giá khoảng cách kỹ năng một cách khoa học, xây dựng văn hóa học tập liên tục, thiết kế lộ trình phát triển cá nhân hóa, và tận dụng AI như công cụ tăng cường năng lực con người.

TS. Trần Thị B nhấn mạnh: "Cạnh tranh thương mại Mỹ-Trung đang tạo ra cơ hội cho Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất và công nghệ mới của khu vực. Tuy nhiên, chỉ những doanh nghiệp có đội ngũ nhân tài thích ứng với kỷ nguyên AI mới có thể nắm bắt cơ hội này."

Hệ thống quản lý nhân tài của Tanca với các tính năng như Skill Cloud Base, Career Hub, và LMS tích hợp AI là giải pháp hiệu quả giúp doanh nghiệp Việt Nam xây dựng đội ngũ nhân tài sẵn sàng cho thời đại mới. Hãy bắt đầu hành trình chuyển đổi ngay hôm nay.

Để biết thêm thông tin về hệ thống đánh giá năng lực miễn phí từ Tanca, doanh nghiệp có thể truy cập https://tanca.io/ hoặc liên hệ với chuyên gia tư vấn theo số điện thoại 0899 1999 54 để được hỗ trợ.

CUỘC CÁCH MẠNG AI VÀ TƯƠNG LAI CỦA CÔNG VIỆC: CHIẾN LƯỢC QUẢN LÝ NHÂN TÀI TRONG KỶ NGUYÊN MỚIđề bài viết